İngilizcenin üvey evlatları noktalama işaretleri

12 sene İngilizce kursuna gidip te 'advice' düzeydeyim diyebilen veya gittiğiniz bir kuruluşta müdür titresi olup 'post advanced' düzeyde olduğunu söyleyip 'şu..şu kurs açılırsa beni çağırın' diyebilen güya 'advanced' düzeyliler için hayati önemde olan ve 'yoefl' değil de 'toefl' sınavının 'twe' denen yazılı kısmında hayati önemde olan noktalama işaretlerini analitik olarak inceleyelim.
    Haydi 'advice düzeyli' 'post advanced li' 'toefl a yoefl diyen dil harikaları' haydi kızlar aramaya diyelim. Ve ek bilgi bulacaklara 'tebrikler' hediye edeceğimizi (çünkü maddi şeyler hediye edince mütevazi davranıp “ayy biz almayalım” derler) belirtip iğneyi kendimize batırıp başlayalım bakalım.
    1- ',' Virgül (comma) işareti: Konuşma dilinde genellikle duraksamaları yansıtırken.
a-    Listeleme işi yapar.
 Bu işareti, bir seri veya liste içindeki maddeleri ayırmak için kullanırız. İngiliz İngilizcesinde son iki unsur arasında eğer çok uzun değillerse 'and' ibaresiyle beraberken kullanılmaz.
 I went to spain,italy,switzerland,austria and germany.
   (us:....austria,and germany.)
 You had a holiday at christmas,at new year and at easter.
 I spent yesterday playing cricket,listening to jazz records,and talking about the meaning of life.
b-    Sıfatlar
Tanımlayıcı cümle yapılarında virgüller daima sıfatlar arasında kullanılır.
The cowboy was tall,dark and handsome.
Bir isimden önce, genellikle benzer türde bilgiler veren sıfatlar arasında virgül kullanılır.
This is an expensive,ill-planned,wasteful project.
Virgüller bazen kısa sıfatlardan sonra atılır.
a tall(,)dark(,)handsome cowboy
Niteleyiciler eğer bir şeyin farklı kısımlarına atıfta bulunuyorsa virgüller atılamaz.
a green,red and gold carpet
concrete,glass and plastic buildings
Farklı türde bilgi veren sıfatlar arasında normal olarak virgül kullanılmaz.
Have you met our handsome new financial director.
c-    Kelime sırası
Eğer kelime veya ifadeler, alışılmadık yerlere konuluyorsa veya bir cümlenin normal ilerlemesine
engel oluşturuyorsa, bunlar genellikle virgülle ayrılır.
My father,however,did not agree.
Bu durumlarda iki virgül arası şeklinde virgül kullanımı vardır.
d-    İfadelerin tanımlanması
Hakkında konuşulanın kim veya ne olduğundan tam olarak bahseden ifadeler vurgulanarak isimlerden sonra getirilen ifadeler yer aldığında,virgüller kullanılmaz. Bu yapı non-identifying relative clause olarak da bilinir.
The driver in the ferrari was cornering superbly.
(the phrase in the ferrari identifies the driver)
Ahmet,in the ferrari,was cornering superbly.
(the phrase in the ferrari does not identify the driver;he is already identified by his name,ahmet)
e-    Bağlayıcı cümlecikler
And,but veya or ile bağlanan cümlecikler, çok kısa olmadıkça, virgülle ayrılırlar.
Ayşe decided to try the home-made steak pie,and ali ordered dover sole with boiled potatoes.
Ayşe had pie and ali had fish.
f-    Doğrudan aktarım
Bir virgül genellikle, dolaylı aktarım ifadesiyle doğrudan aktarım ifadesi arasında kullanılır.
Looking straight at her,he said,'there is no way we can help him,is there?'
Eğer bir dolaylı aktarım, doğrudan aktarımdan sonra geliyorsa, tırnağı kapatmadan önce ve cümleye noktayla son vermeden önce tırnak içinde virgül kullanırız.
'I do not like this one bit,' said julia.
g-    Yan cümlecik olan bileşik cümleler
Yan cümlecikler cümleyi başlatırsa, virgülle ayrılırlar.
If you are ever in london,come and see me.
Come and see me if you are ever in london.
That li cümleciklerden önce ',' getirilmez.
It is quite natural that yoou should want to meet your father.
h-    That,what,where vs kelimelerinden sonra dolaylı aktarımda virgül getirilmez.
everybody realised that I was a foreigner.
they quickly explained what to do.
I-    Gramatik olarak ayrı cümleler.
Gramatik olarak ayrı cümleler arasında virgül kullanılmaz.( Sadece bir nokta veya noktalı virgülün
mümkün olduğu durumlarda)
The blue dress was warmer.on the other hand,the purple one was prettier.
veya
the blue dress was warmer;on the other hand.......
i-    Sayılar
Binli ve milyonlu basamaklı sayıları ayırmak anlamında üçer üçer sayı grupları elde etmek amacıyla kullanılır.
6,345 veya 7,456,189
Sadece dört rakamlı sayılarda ve tarihlerde genellikle virgül kullanılmaz. (Kullanılsa da farketmez)
3,164 veya 3164   the year 1976
Boşluk bırakmak da bir nevi virgül gibi kullanıma sahiptir.
There are 1 000(1,000) millimetres in one metre.
2- Tire veya çizgi işareti(hyphens):
a-    Tireler, örneğin ticket-office veya ex-husband gibi ifadelerde kelimeler arasında getirilen kısa çizgilerdir.
b-    İkinci kısmı -ed veya -ing ile biten iki parçalı sıfatlarda genellikle bir '-' işareti getirebiliriz.
blue-eyed   broken-hearted     nice-looking
'between' veya arasında anlamı veren iki kısımlı sıfatlar veya isim niteleyiciler sık sık '-' ile ayrılır.
grey-green(=between grey and green)
the london-paris flight
c-    Sıfatlar gibi kullanılan ibareler.
İsimlerden önce sıfat gibi uzun ibareler kullandığımız zaman '-' kullanırız.
an out-of-work miner
a shoot-to -kill policy
d-    İki kısımlı isimlerde vurgu için.
İngiliz İngilizcesinde, ilk kelimenin asıl vurguya sahip olduğu iki kelimeli bileşik isimlerde
'-'kullanılır.
a paper-shop
some make-up
running-shoes
e-    Öneklerde.
co-, non- ,ve ex- önekleri kendilerinden önce kelimelerden '-' ile ayrılır.
it is a british and american co-production
we have a policy of non-involvement
Diğer bazı öneklerde alışılmadık veya yanlışlığa yol açabilecek kombinasyonlardan kaçınmak için
'-' lerle ayrılır.
un-american     pre-emptive     counter-revolution
f-    Kelime ayırma
Yazılı veya matbuu bir satırın sonunda uzun bir kelimenin parçalarını ayırmak için hece bölme olarak da bildiğimiz eylem için '-' kullanılır.
...is not completely in accordance with the policy of the present govern-
ment,which was...
g-    '-' işaretleri ortadan kaybolabilir mi veya ihmal edilebilir veya görmezden gelinebilir mi?
'-' lerle ilgili kurallar karmaşık ve kullanım da pek açık değildir. Sırf bu yüzden insanlar bunları daha az kullanmayı tercih etmektedir. Bazı alışıldık kısa bileşik kullanımlar bitişik yazılır örneğin,
weekend, wideawake, takeover ve diğerleri daha az yaygın olan veya daha uzun bileşik kelimeler train driver,living room vs.şeklinde yazılır. Günümüzdeki durum biraz daha kafa karıştırıcıdır. Ve bazı ifadeleri üç ayrı şekliyle de kullanılır olarak görebiliriz. bookshop, book-shop ve book shop gibi. Eğer karıştırırım diye düşünüyorsanız en iyi yol iyi bir sözlüğe bakmak veya ayrı yazımı gerçekleştirmektir.
Devam edeceğiz.

Mustafa Özay