İngilizcede Çocuk Oyuncakları Soru Yapıları -1

Bugünkü yazımıza tüm milletimizin kurban bayramını tebrik ederek ve mübarek olmasını dileyerek başlamak istiyoruz. Evet hepimizin mübarek kurban bayramı kutlu olsun Allah nice bayramlara sağlıklı ve birlik beraberlik içinde erdirsin İnşaallah diyerek yazımıza başlayalım.
     Ülkemizdeki İngilizce eğitiminin yıllardır 'en temel' diye verdiği ama aslında 'en önce verilmeyecek bilgisi' olan soru yapıları ve soru sormanın 'güya' öğretilmesi ve 'çocuk oyuncağıymış' gibi gösterilmesi, dünyada en iyi 'how are you' diyebilen,'what is your name' diyebilen,'where are you from' diyebilen,'what is your professsion' diyebilen ama bunlar gibi birkaç cümle ve bunlara verilen cevaplardan sonra yine bize ait olan 'anlıyorum ama konuşamıyorum' saçmalığının- sanki az önceki cümleleri kurarken konuşan kendisi değilmiş gibi- en çok umarsızca savuran kişilerin olduğu ülkede de olmamızın ve dünyada parmakla gösterilmemizin sebebi de olmaktadır.
Şimdi soru sormak bu kadar 'bebelere balon' kolay bir konumuymuş ona bakalım.

1-    Sorular: Temel kurallar
Bu kurallar, bütün yazılı olanları kapsamak üzere ve konuşma düzeyinde olanların da çoğunu kapsamak üzere tüm düzeylerde uygulanabilir. Öznenin fiilden önce geldiği dekleratif veya bildirme kabilinden olanlara daha ileri düzeyde bakacağız.
a-    Özneden önce gelen yardımcı fiiller
 Yardımcı fiil normal olarak özneden önce gelir.
Have you received my letter of june 17? ( not*... you have received...)
Why are you laughing? (not... why you are laughing...)
*not...değil
b- do
Eğer herhangi bir başka yardımcı fiil yoksa, do, does veya did fiili bir soru formu oluşturur.
Do you like mozart?
c-    Diğer yardımcı fiillerle veya be ile kullanılmayan do
Can you tell me the time? (not...do you can tell me the time)
Are you ready?
d-    do olmadan kullanılan mastar
do dan sonra to olmadan gelen mastar veya çekimsiz fiil  kullanırız.
What does the boss want? (not...what does the boss wants)
e-    Özneden önce sadece yardımcı fiil kullanımı
Özneden önce sadece yardımcı fiil tam olarak fiil formu anlamında gelebilir.
Yani fiilin kendisi değil.
is your mother coming tomorrow? (not...is coming your mother...)
Bu durum özne çok uzun bir ibareyse bile değişmez.
Where are the president and his family staying? (not...where are staying the president...)
f-    Özne olarak veya öznenin parçası olarak yer alan soru kelimeleriyle birlikte kullanımda kelime düzeni
who, which, what veya whose özne veya öznenin parçası olarak kullanıldığı zaman, soru kelimesi fiilden önce gelir ve do normal olarak kullanılamaz.
who left the door open? (not...who did leave...)
Which costs more-the blue one or the grey one? (not...which does cost...)
Fakat bir cevapta ısrar etme söz konusu olduğunda vurgu için öznel bir soru kelimesinden sonra
do kullanılabilir.
well,tell us-what did happen when your father found you?
Soru kelimesi bir nesne ise do kullanılır.
Who do you want  to speak to?
g-    Dolaylı sorular
Dolaylı bir soruda, özneden önce bir yardımcı fiil getirmeyiz ve soru işareti de kullanmayız.
Tell me when you are going  on holiday. (not...tell me when you are going on holiday?)
h-    That-li isim cümleleriyle ilgili sorular
Bir wh- sorusu genellikle soru kelimesiyle başlayan asıl cümledeki kelimelere atıfta bulunmak için kullanılır. Bununla birlikte sorular, wish, think ve say fiili gibi fiillerden sonra gelen that li isim cümleleriyle oluşan yan cümlelere atıfta bulunabilir.
Who do you wish (that) you had married,then?
How long do you think (that) we should wait?
That genellikle atılır. Soru kelimesi yan cümlenin öznesine atıfta bulunduğu zaman da atılabilir.
Who do you think is outside? (not...who do you think that is outside?)

What do you suppose will happen now? (not...what do you suppose that will happen now?)
I-    Sorgulama amaçları
Who, whom, whose, which, what, when, where, why ve how ne tür bilginin istendiğini göstermek için sorularda kullanılır.
Who said that?- Kişisel bir özneyi sorar.
What did she want?- Kişisel olmayan bir nesneyi sorar.
When will it be ready?- Bir zaman ifadesi sorar.
why are you laughing?- Bir sebep sorar.
Who ve whom zamirlerdir ve kullanıldıkları cümleciklerde özne veya nesne olarak işlev görür. When, where, why ve how zarflar olarak işlev görür. What, which ve whose zamir veya belirleyici niteleyici olarak işlev görür.
What do you want?- Zamir
What sort do you want?- Belirleyici
Which is mine?- Zamir
Which coat is mine?- Belirleyici
Whose is the red car?- Zamir
Whose coat is this?- Belirleyici
j- Kelime yapısı ve sırası
Soru kelimeleri genellikle bulundukları cümlelerin başında gelir. Bir soru kelimesi bir özne veya özne içinde yer alıyorsa, Fiilden önce gelir ve do normal olarak kullanılamaz.
Who (özne) said that? (who did say that?)
Who (nesne) did you invite?
k- Daha uzun soru kelimelerinin kullanımı (Bizde cümlenin uzaması hemen 'ayy bu günlük dil değil' incisinin ortaya atılmasının saçma gerekçesidir her zaman)
İngilizce her durum için tek bir soru kelimesi kullanmaz. Bazı farklı türde bilgileri elde etmek için iki veya daha fazla kelimeden oluşan soru kelimeleri kullanılır.
What time is the meeting?
What sort of music do you like?
How many people are coming?
l- Bir fiili sormak
İngilizcede her öğeyi sormak için kelime kullanımı olmasına rağmen fiili sormak için yoktur. Bunun yerine normal olarak do ile beraber what soru kelimesi kullanılır.
'What are you doing next weekend?''resting'
What...do ya verilecek cevap kendisini takip eden bir kelimeyle beraber bir fiili içerebilir.
'What is helen doing?''getting all the rubbish out of the car.'
Bir özne veya nesnenin her ikisinden de bahsedildiğinde, geçişli bir eylemi sormak için What...do to/with.kullanılır.
'what have you done to your leg?''broken it.'
Bir olayla ilgili tam bir bilgi sormak için what...happen kullanırız.
What is happening in the office these days?
Nesneden bahsedildiğinde ise what...happen to kullanılır.
'what happened to that chair?''ahmet tried to dance on it.'
m- Soru kelimesiyle oluşan cümleler
Soru kelimeleriyle başlayan cümleler hem sorulara hem de sorulara verilecek cevaplara atıfta bulunabilir.
Bunlar sık sık, sorular ve bunların cevapları aktarıldığında, fiillerin nesneleri olarak işlev görür. Örneğin ;
I asked who wanted to come.
She wondered why he was not wearing a coat.
Soru kelimeleriyle oluşan cümleler sadece nesneler olarak değil özneler tümleçler veya zarflar olarak da işlev görür. Bu yapı sık sık özellikle how ile başlayanlarda oldukça informaldir.
Who you invite is your business.
 Where we stay does not matter.
A hot bath is what I need.
You can eat it how you like.(very informal)

Yapısal 'it' ile oluşan kullanımlarda sık sık öznel durum oluşturan soru kelimeleriyle başlayan kullanımlar kullanılır.
it is your business who you invite
it does not matter where we stay.
Soru kelimeleriyle oluşan cümleler isimlerle ilgili daha fazla bilgi verir. Bu durumda bunlar 'relative clauses' olarak adlandırılır.
There is that man who threw the stones at your dog.
The place where she works has just had a fire.
Whether ise sadece dolaylı sorularda kullanıldığında bir soru kelimesi olarak işlev görür.
We need to know whether he is coming tomorrow.
Eveeet vay be daha yarısına bile gelemedik yazacaklarımızın. Bu kadar basit bir konusu hakkında İngilizcenin, ama asıl komik olanı düz cümleyi kurmadan soru sormayı pavlovun 'sample' ları yani denekleri gibi güya görenlerin bunları okurlarsa eğer -bence gerek yok okumalarına- suratlarını görmek isterdim. Ama okumak ayıp bir eylem olduğu için sözümü geri alıyorum. Devam edeceğiz.

Mustafa Özay